«گنجنامه» مصادره شد!
در واپسین روزهای تابستان، تابلوهایی در مسیر ورود بزرگراه ساوه به همدان نصب شدند که نشان می‌دهند یکی از مهمترین آثار تاریخی استان، یعنی سنگ‌نوشته‌های «گنجنامه» مورد استفاده‌ای جالب و قابل‌توجه قرار گرفته و به عنوان زیرمجموعه‌ی یک شرکت تفریحی درآمده است. به گزارش ایسنا، در این تابلوها که میزان فاصله تا همدان را نشان می‌دهند، نوشته شده: «کتیبه‌ها و آبشار دهکده توریستی اقامتی گنجنامه (۳۵ کیلومتر)». آدرس همان‌جاست، مکانِ قرارگیری سنگ‌نوشته‌های «گنجنامه» همدان. بنابراین می‌توان این معنا را برداشت کرد «کتیبه‌های تاریخی و آبشار طبیعی گنجنامه متعلق به شرکت توریستی تفریحی گنجنامه است» و این می‌تواند در کنار تعابیر دیگر، یک برداشت متفاوت نیز داشته باشد، «مصادره گنجنامه»! این اقدام همچنین یک معنای دیگر را نیز به ذهن متبادر می‌کند؛ اتفاقی که نشان می‌دهد به جای معرفی دقیق مکان گنجنامه، بیشتر قصد معرفی این شرکت خصوصی را دارند؛ اقدامی که مشخص نیست براساس کدام قانون رخ داده است؟ حسین زندی، فعال میراث فرهنگی استان همدان، اقدام این شرکت خصوصی را نوع دیگری تعبیر می‌کند. او این اقدام را دستبرد در هویت تاریخی یک استان می‌نامد و به ایسنا می‌گوید: نصب چنین تابلویی و معرفی شرکت خصوصی به جای مکان تاریخی، آخرین دستبرد در هویت تاریخی یک استان است که توسط مسئولان یک شرکت تفریحی صورت می‌گیرد. وی با بیان این‌که پیش از این نیز بارها دست‌درازی این نوع مجموعه‌ها به طبیعت و تاریخ منطقه مورد اعتراض دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی قرار گرفته بود، توضیح می‌دهد: مهمترین سازه منطقه نمونه گردشگری گنجنامه را سال ۱۳۷۸ با نصب پایه‌های بتنی به عنوان محل احداث تله کابین در نظر گرفتند و از روز نخستِ نصب پایه‌های اولیه که بدون موافقت میراث فرهنگی همدان ایجاد شده بود، مخالفت دوستداران میراث فرهنگی و فعالان محیط زیست نیز آغاز شد، به طوری که نماینده وقت همدان در مجلس این موضوع را پیگیری کرد. او اضافه می‌کند: هرچند این مخالفت راه به جایی نبرد و فقط محل استقرار پایه‌ها چند متر دورتر از آبشار و کتیبه‌های گنجنامه برپا شد و در نهایت فاز نخست آن در «دشت میشان» اجرا شد، اما وجود گسترش تاسیسات و تجهیزات تفریحی ادامه پیدا کرد. 
زندی با اشاره به پیش‌بینی درست فعالان مدنی از تخریب کوه الوند به دنبال ادامه‌دار بودن این اتفاقات، بیان می‌کند: این روزها حلقه‌ی محاصره کتیبه‌ها و آبشار گنجنامه تنگ‌تر می‌شود و پیشروی تجهیزات تفریحی به سوی قله الوند تخریب‌های غیر قابل بازگشتی را به جا می‌گذارد. این فعال میراث فرهنگی همدان از جمله‌ی این تخریب‌ها را «خشک شدن تدریجی «دشت میشان» به علت ساخت استخر تفریحی و استفاده از چشمه‌های بالا دست این دشت»، «ورود افرادی که آموزش کوهنوردی ندیده به منطقه و تبدیل منطقه به محل انباشت زباله از یک سو و بی‌ثمر بودن تلاش‌های فعالان محیط زیست برای پاکسازی منطقه»، «وارد شدن آسیب جدی و تغییر وضعیت اکولوژیکی و پوشش گیاهی وجانوری منطقه به دنبال ایجاد تاسیسات و نابودی بسیاری از گونه‌ها» و «خدشه‌دار شدن منظر طبیعی منطقه به همراه معماری بناهای ساخته شده به دلیل ناهمخوان بودن با طبیعت منطقه» بیان می‌کند. 
امکان جهانی شدن «گنجنامه» را از بین بردند وی کوهستان الوند را یکی از جاذبه‌های کم نظیر ایران و اصلی‌ترین اثر طبیعی همدان می‌داند و می‌گوید: در دو دهه گذشته با ایجاد فضاها و جاذبه‌های جدید زیبایی منظر الوند را از بین برده‌اند و با احداث جاده، ایجاد معدن، ساخت‌وسازهای اماکن تفریحی و اقامتی بخشی از این کوهستان زیبا را تخریب کرده‌اند. یکی از این موارد مجموعه «تله‌کابین گنجنامه» است. با ایجاد تله کابین و فضاهای مصنوعی در مجاورت کتیبه‌های تاریخی گنجنامه، آبشار گنجنامه و راه‌شاهی نه تنها امکان ثبت این مجموعه در فهرست جهانی را از بین بردند، بلکه زخمی عمیق بر پیکر الوند وارد آوردند. زندی با بیان این‌که این زخم روز به روز بیشتر می‌شود و با ساخت مراکز خرید، مراکز اقامتی، شهربازی، ساختمان‌های اداری و پارکینگ اصلی‌ترین جاذبه گردشگری و تاریخی الوند به حاشیه می‌رود، ادامه می‌دهد: متولیان مجموعه تله کابین نوروز امسال غرفه‌های نمایشگاه خود را تا چند قدمی آبشار کشانده بودند و گردشگران را حتا از گرفتن عکس یادگاری هم محروم می‌کردند. وی تاکید می‌کند: متاسفانه پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی، این پیشروی و تجاوز به حریم الوند و آثار تاریخی و طبیعی گنجنامه تا چه حد ادامه خواهد داشت؟ در سایه سکوت مسئولان بی پاسخ مانده است. الوند هنوز برای «تله‌کابین گنجنامه» قربانی می‌دهد او در ادامه به بیان یک نگرانی دیگر درباره‌ی الوند نیز می‌پردازد و می‌گوید: علاوه برنگرانی‌های همیشگی، این‌روزها اخباری به گوش می‌رسد که نگرانی‌های فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی را بیشتر کرده است. گفته می‌شود به تازگی مسئولان تله کابین بخش دیگری از الوند را برای گسترش تاسیسات، به جغرافیای این مجموعه اضافه کرده‌اند. این فعال میراث فرهنگی همدان بیان می‌کند: تنها درخواستی که امروز فعالان مدنی استان دارند این است که گسترش اماکن و تاسیسات تفریحی را متوقف کنند و بیش از این شرایط را برای ویرانی جاذبه‌های الوند فراهم نکنند، نابخردانه‌ترین کار این است که در ارتفاع ۲۸۰۰ متری ساخت‌وساز صورت گیرد. 
تاکید بر حفظ میراث فرهنگی، شعار توخالی شده است وی در ادامه با طرح این پرسش‌ها که «این چارچوب‌ها و اتفاق‌های قانونی چقدر در راستای حفظ منافع عمومی جامعه و حفاظت از محیط زیست بوده است؟ و آیا می‌توان برای تمام کوهستان‌ها، در چارچوب قانون تله کابین ایجاد کرد؟» بیان می‌کند: اگر چنین نیست، چرا مسئولان سکوت کرده‌اند. آن هم در حالی که مدیران استانی به طور دائم از حفظ میراث طبیعی و فرهنگی صحبت می‌کنند. زندی بیان می‌کند: به نظر می‌رسد تاکید بر حفاظت از میراث فرهنگی یک شعار پوشالی و توخالی شده است و در اینجا اصلی‌ترین و مهمترین اثر باستانی و طبیعی استان را قربانی غذاخوری‌های یک شرکت کرده‌اند. از سوی دیگر این زیاده‌خواهی را تا تبلیغات جاده‌ای پیش برده‌اند و هویت تاریخی و افکار عمومی را نادیده گرفته‌اند. به گزارش ایسنا، سنگ‌نوشته‌های باستانی گنجنامه در جنوب غربی همدان به فاصله پنج کیلومتری محل فعلی شهر، در انتهای دره سرسبز و خرم عباس‌آباد و در ابتدای مسیر جاده‌ای که همدان را به تویسرکان و غرب کشور مرتبط می‌کند، روی یکی از صخره‌های الوند قرار دارد. که می‌توان این جاده را همان راه کاروان‌رویی دانست که در دوره هخامنشیان هم وجود داشته و داریوش و خشایارشا با لشگریان وهمراهان خود از آن عبور می‌کرده‌اند. از آنجا که این مسیر در دوره هخامنشیان یکی از شعبه‌های اصلی راه باستانی شاهی بوده که از دامنه الوند، (هگمتانه) پایتخت تابستانی هخامنشیان را به بابِل در مرکز میانرودان مرتبط می‌کرد، از راه‌های پر رفت‌وآمد و امن دوران باستان به شمار می‌رفت. به علاوه این راه به دلیل ختم به بابِل، راه مقدسی نیز محسوب می‌شد. در اهمیت زیبایی جاذبه منطقه گنجنامه همدان همین بس، که توانسته است داریوش و خشایار هخامنشی را به آنجا بکشاند تا در کنارش، ماندگارترین آثارشان، یعنی کتیبه‌های گنجنامه را حک کنند. قرار گرفتن گنجنامه در مسیر راه شاهی که از همدان به عیلام کهن می‌رسید و وجود ضرابخانه حکومتی در رودخانه گنجنامه نشان از اهمیت این منطقه دارد. کاوش‌های باستانشناسی در منطقه می‌توانست نکات بسیاری را روشن کند. کوه‌ها، قله‌ها، چشمه‌ها و دشت‌های آن جذابیتی بود که هرسال کوهنوردان طبیعت دوستان بسیاری را پذیرا بود.سیاحان زیادی درباره این محوطه نوشته‌اند؛ «ناصرالدین شاه قاجار، فلاندن و راولینسون» از آن جمله‌اند و هزاران گردشگری که امروزه طبیعت زیبا و کتیبه های باستانی گنجنامه به سوی خود می کشاند. این دو پدیده تاریخی و طبیعی درکنارهم به خودی خود جاذبه بی نظیری برای گردشگران است و نیازی به ایجاد جاذبه های مصنوعی نبود. مهمتر این که محلی که قابلیت ثبت جهانی را دارد نباید با ساخت وساز و تخریب‌ها، آن را از این فرصت محروم کرد. 
|
